“Milieubewuste bedrijven krijgen marktwaarde en trekken investeerders aan”

Mónica Lemos, senior consultant bij Franco Zibaia, legt uit waarom ze naar dit nieuwe kantoor is verhuisd en garandeert dat de integratie "geweldig" is verlopen.

Wat het gebied van het milieurecht betreft, geeft hij toe dat de uitdagingen de “groeiende complexiteit van milieu- en klimaatvraagstukken” weerspiegelen en dat hij van mening is dat het openbaar milieubeheer, in plaats van het te “demoniseren”, geholpen moet worden.

Onlangs verhuisde hij naar Franco Zibaia. Wat was de motivatie voor deze beslissing?

Franco Zibaia is een relatief nieuw project, maar de partners, Catarina Franco Madeira en André Zibaia da Conceição, hebben al een geconsolideerde staat van dienst, met ervaring in verschillende gebieden van het publiekrecht, zoals bestuursrecht, overheidsaanbestedingen en energie, maar ook in technologie- en digitaal recht, waaronder startups .

Ik heb de totstandkoming van het project met grote interesse en bewondering gevolgd. Toen ik werd uitgenodigd om me bij het team aan te sluiten en de gebieden te versterken waar ik de meeste ervaring mee heb, zoals bestuursrecht, ruimtelijke ordening, stadsplanning, milieu, openbare dienstverlening en nalevingsregimes, zoals gegevensbescherming, klokkenluidersbescherming en corruptiepreventie, was dat een zeer bevredigende erkenning.

Wat was de doorslaggevende factor voor deze beslissing? Het is zonder twijfel mogelijk om deel te nemen aan de ontwikkeling van het project, om een ​​nog nauwere band met de klanten te hebben en om je professioneel te ontwikkelen en jezelf opnieuw uit te vinden.

Hoe verliep de integratie in het nieuwe team?

Het was geweldig! Ik heb een aantal zaken gemeen met de partners: onze professionele achtergrond, onze expertisegebieden, onze werkmotivatie en onze visie op het recht. Dat maakte de integratie een stuk eenvoudiger. Ook de andere teamleden zijn zeer geïnteresseerd en bekwaam. Het was een genoegen om kennis te delen, met hen samen te werken en natuurlijk te leren van hun perspectieven en denkwijzen.

Op de werkvloer heerst een sfeer van wederzijdse ondersteuning en nabijheid, met omstandigheden waarin wij het beste van onszelf kunnen geven. Vanaf dag één voelde ik mij onderdeel van het team, alsof we al heel lang samenwerkten.

Wat zijn je verwachtingen van deze nieuwe uitdaging?

Ik ben zeer gemotiveerd en optimistisch! Ik ben ervan overtuigd dat ik een actieve rol kan spelen in de groei van Franco Zibaia en kan bijdragen aan de consolidatie van het bedrijf in de sector.

Het jaar 2025 is al met positieve signalen begonnen: het vertrouwen van klanten vertaalt zich in nieuwe uitdagingen en kansen.

Er zullen zeker obstakels zijn, maar de verwachtingen zijn ongetwijfeld positief.

De uitdagingen op het gebied van het milieurecht weerspiegelen de toenemende complexiteit van milieu- en klimaatvraagstukken. Portugal kent een robuust juridisch kader, maar de toepassing ervan kent moeilijkheden.

Het vakgebied Milieurecht is voortdurend in ontwikkeling. Wat zijn de grootste uitdagingen van vandaag?

De uitdagingen op het gebied van het milieurecht weerspiegelen de toenemende complexiteit van milieu- en klimaatvraagstukken. Portugal kent een robuust juridisch kader, maar er zijn problemen bij de toepassing ervan. Er is op veel gebieden sprake van een gebrek aan regelgeving, de regels zijn verspreid en overlappen elkaar, en de processen zijn traag en complex vanwege de sterke technische component die erbij komt kijken.

Zo is er bijvoorbeeld de Klimaatwet, die in 2021 werd goedgekeurd, maar waarvan de uitvoering tot nu toe niet erg groot is. Dit leidde tot de eerste klimaatrechtszaak in het land, waarbij klimaatorganisaties de staat aanklaagden. Tot op heden is de Portugese staat er niet in geslaagd de beginselen te respecteren en de doelstellingen te verwezenlijken die zij zichzelf heeft gesteld, voortvloeiend uit de goedkeuring van de moderne, maar nog niet werkende, Klimaatkaderwet.

Een ander voorbeeld is de noodzaak om maatregelen goed te keuren om de vergunningverlening voor afvalstortplaatsen te versnellen. Deze stortplaatsen bevinden zich, zoals algemeen bekend, in een kritieke situatie.

Ook met betrekking tot projecten voor de productie van energie uit hernieuwbare bronnen is het essentieel om één loket voor vergunningen te creëren en om snelgroeiende gebieden af ​​te bakenen. Dit is vergelijkbaar met de logica die is geschetst voor verantwoordelijke bedrijfszones (ZER's): territoriaal afgebakende gebieden met vooraf gewaarborgde specifieke kenmerken, die de snelheid van de vergunningverlening in deze gebieden bevorderen.

Wat het openbaar milieubeheer betreft, zou het niet gedemoniseerd, maar geholpen moeten worden. Het lijkt mij dat er stevige richtlijnen nodig zijn. De respectieve bevoegdheden en structuren moeten worden heroverwogen, het aantal entiteiten dat betrokken is bij de vergunningsprocedures moet worden verminderd en er moeten oplossingen worden gedefinieerd voor samenwerking en interbestuurlijke coördinatie. Dit rechtvaardigt volgens mij de invoering van mechanismen die identiek zijn aan die welke voortvloeien uit het verkrijgen van de status van project van potentieel nationaal belang (PIN), maar die veralgemeend kunnen worden naar elk type project.

Bovendien heeft de overheid meer gekwalificeerd personeel en technologie nodig voor realtime milieumonitoring en efficiënt beheer van milieugegevens. Als we dat niet doen, blijven we obstakels tegenhouden die de vooruitgang op dit cruciale gebied in de weg staan.

Kortom, het is dringend nodig om situaties te identificeren die tot knelpunten kunnen leiden en om wetgeving te ontwikkelen die ontbreekt. In andere gevallen moeten we de bestaande wetgeving verbeteren. Daarnaast moeten we maatregelen nemen om de administratieve procedures op het gebied van milieu vloeiender, beter gecoördineerd, duidelijker en sneller te maken.

Hoe ziet u de impact van milieuwetgeving op bedrijven?

De impact is enorm, vooral voor het MKB. De complexiteit van de regels, de traagheid van de processen en de overmatige bureaucratie verhogen de kosten en creëren grote belemmeringen.

Deze realiteit wordt geïllustreerd door de eisen op het gebied van duurzaamheidsverslaglegging, die kunnen worden uitgebreid naar de waardeketen en die voortvloeien uit de zogenaamde ‘ESG-richtlijnen’.

In feite zijn de mate van detail en de eisen die aan dergelijke verslagen worden gesteld duidelijk buitensporig en onevenredig, gezien de realiteit van de structuur, de werking en de prestaties van het MKB. Daarom heeft de Europese Commissie de goedkeuring voorgesteld – die binnenkort wordt verwacht – van het zogenaamde "Omnibus"-pakket, dat de duurzaamheidsrapportage, de richtlijn inzake zorgvuldigheid en de taxonomie vereenvoudigt, en de datum van naleving uitstelt.

Er is echter ook een positieve kant die ik altijd probeer te benadrukken. Milieubewuste bedrijven stijgen in marktwaarde en trekken investeerders en consumenten aan die zich steeds meer bewust zijn van goede praktijken. Bovendien leveren maatregelen zoals afvalvermindering en energie-efficiëntie op de lange termijn economische voordelen op. Bovendien is het naleven van de regels essentieel om zware sancties en in sommige gevallen zelfs de opschorting van de activiteit te voorkomen.

Hoe beoordeelt u de huidige Portugese wetgeving op het gebied van stadsplanning en ruimtelijke ordening?

De wijzigingen die in de wetgeving op dit terrein zijn doorgevoerd, garanderen niet altijd een totaaloverzicht, noch de gewenste duidelijkheid en stabiliteit. Zie bijvoorbeeld de controverse die onlangs ontstond rond de wijziging van het juridisch regime van territoriale beheersinstrumenten.

Hoewel het doel van deze wijziging was om de bouw van woningen te vergemakkelijken, blijkt in werkelijkheid dat de toepassing ervan niet homogeen is. In steden als Lissabon en Porto, waar vrijwel geen bebouwbare grond is die heringedeeld zou kunnen worden, heeft de maatregel weinig effect. In andere regio's kan het een haalbare oplossing zijn.

Het juridisch kader is daarentegen niet eenvoudiger geworden, maar juist complexer en onsamenhangender. Er zijn verouderde instrumenten voor ruimtelijk beheer die niet meer voldoen aan de huidige behoeften, of het nu gaat om hernieuwbare energie, toerisme of landbouw.

Naast de complexiteit van de wetgeving hebben we nog een extra moeilijkheid: de toepassing ervan. Er is nog steeds sprake van overmatige bureaucratie, een gebrek aan coördinatie tussen de entiteiten en een tekort aan gekwalificeerd personeel. Het oplossen van deze structurele problemen zou veel effectiever zijn dan simpelweg nieuwe wetten aannemen zonder ervoor te zorgen dat deze ook daadwerkelijk worden gehandhaafd.

Met welke uitdagingen worden advocaten die in dit vakgebied werken momenteel geconfronteerd?

Ruimtelijke ordening en stedenbouwrecht is een gebied binnen het publiekrecht dat een zeer brede interdisciplinaire kennis vereist. Een advocaat die op dit gebied werkt, moet verstand hebben van cartografie, kadaster en kadaster, technologische hulpmiddelen beheersen en fiscale en financiële instrumenten kennen. Bovendien is het essentieel om terminologie uit vakgebieden als architectuur, techniek en stedenbouw te begrijpen. Dit maakt het verschil bij het interpreteren van rechtsstelsels en het adviseren over de beste oplossingen en investeringsbeslissingen.

Ik denk dat een van de grootste uitdagingen voor degenen die op dit gebied werken, juist de behoefte is om over een brede en geïntegreerde kennis te beschikken. Een andere belangrijke uitdaging is het omgaan met de grote verscheidenheid aan regelingen inzake erfdienstbaarheden en beperkingen voor openbare nutsvoorzieningen, die van invloed kunnen zijn op beslissingen over grondgebruik en investeringen. En natuurlijk wordt er ook voortdurend toezicht gehouden op de vele wetswijzigingen op dit gebied.

Bovendien is er de uitdaging om met de verschillende overheidsinstanties te communiceren, van de centrale overheid tot de lokale overheden, om hun standpunten te begrijpen en tegelijkertijd de claims van hun cliënten over te brengen en te verdedigen. Voor mij is dit vermogen tot doorzettingsvermogen, veerkracht en het niet accepteren van ‘nee’ als definitief antwoord een essentiële eigenschap van juristen die zich onderscheiden in het publiekrecht.

Bent u van mening dat er in Portugal een voldoende evenwicht bestaat tussen stedelijke groei en milieubehoud?

Dit onderwerp staat centraal in de belangenbehartiging op dit gebied. Het gebied is niet homogeen: een perceel grond in Trás-os-Montes is totaal anders dan een perceel in Alentejo, een gebied met beschermde fauna en flora kent andere uitdagingen dan een verstedelijkt gebied, de kust kent niet dezelfde problemen als het grensgebied van Beira.

Portugal kampt met een groot demografisch onevenwicht, met een grote bevolkingsconcentratie aan de kust. Eén van de uitdagingen is het vinden van een evenwicht tussen stedelijke groei en behoud van het milieu. Tegenwoordig leggen sectoren als energie, intensieve landbouw en toerisme een enorme druk op het milieu, wat vaak leidt tot politieke en juridische impasses.

Het ideaal is om ontwikkeling en duurzaamheid met elkaar te verzoenen. We hebben een aantal fouten geërfd uit het verleden, toen we nog niet over een dergelijk robuust wetgevingskader beschikten, maar dergelijke problemen doen zich steeds minder voor.

Ik geloof in de competentie van technici en besluitvormers in overheidsinstellingen om dit evenwicht te vinden, hoewel er op dit moment enige onzekerheid heerst over de prioriteiten en het overheidsbeleid: woningcrisis, blauwe economie, herstel en bescherming van de biodiversiteit, koolstofarme energie en groene energie, beschermde soorten, aantrekken van buitenlandse investeringen, preventie van risico's en natuurrampen, inzet voor diversificatie van het toeristische aanbod, prospectie en winning van geologische hulpbronnen en vele andere aspecten waarvoor de richtlijnen voor keuze en besluitvorming niet duidelijk zijn. Dit alles vraagt ​​om duidelijke richtlijnen, zodat er samenhangende beslissingen kunnen worden genomen.

Wat ik tijdens mijn werk daar heb geleerd, is dat rechters in Portugal over het algemeen zeer onafhankelijk, eerlijk en streng zijn. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, worden ze voortdurend gecontroleerd, zowel via beroepsprocedures tegen hun beslissingen als via periodieke inspecties van hun prestaties.

Met welke kwesties heeft u zich in de tijd dat u bij de Hoge Raad voor de Justitie bezighield, vooral beziggehouden?

Ik was juridisch adviseur bij het Bureau van de Vicepresident en Leden van de Hoge Raad voor de Justitie (CSM) en had het voorrecht om drie verschillende termijnen te dienen, onder verschillende leiders, die een grote indruk op mij hebben gemaakt.

Mijn voornaamste rol bestond uit het fungeren als een soort ‘CSM-advocaat’, waarbij ik de instelling verdedigde in rechtszaken aangespannen door rechters die disciplinaire, evaluatieve en andere beslissingen aanvochten. Deze processen hadden een hoge mate van technische complexiteit en vereisten diepgaande kennis van het recht van de rechterlijke macht. Die kennis heb ik in de loop van de tijd verder ontwikkeld.

Een ander terrein waarop ik betrokken was, was de implementatie van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en later het Algemeen Reglement voor de Bescherming van Klokkenluiders over Overtredingen (AVG), op juridisch vlak. Het was een geweldige uitdaging en ook een zeer verrijkende ervaring.

Daarnaast heb ik gewerkt aan de analyse van gegevens over de rechterlijke macht en aan adviezen voor wetsvoorstellen, waaronder belangrijke onderwerpen als euthanasie en de transformatie van de “ex-Ticão” (Centrale Rechtbank voor Strafrechtelijk Onderzoek).

Hoe heeft deze ervaring uw visie op rechtvaardigheid in Portugal beïnvloed?

De CSM is het orgaan dat rechters controleert en disciplineert. De meeste leden zijn afkomstig uit de rechterlijke macht. Wat ik tijdens mijn werk daar heb geleerd, is dat rechters in Portugal over het algemeen zeer onafhankelijk, eerlijk en streng zijn. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, worden ze voortdurend gecontroleerd, zowel via beroepsprocedures tegen hun beslissingen als via periodieke inspecties van hun prestaties. Er wordt toezicht gehouden op procedurele vertragingen en er kunnen disciplinaire maatregelen volgen.

De grootste verrassing voor mij was het besef dat rechters veel begripvoller en humanistischer zijn dan wij als advocaten vaak denken. Ze staan ​​ook erg open voor innovatie en het gebruik van nieuwe technologische hulpmiddelen.

Hoe beoordeelt u uw carrière, met ongeveer 20 jaar ervaring?

Ik ben erg trots op mijn reis en de doelen die ik heb bereikt. Als ik terug kon gaan, zou ik niets veranderen.

Ik ben altijd nieuwsgierig en leergierig geweest. Door mijn werk in de advocatuur, bij ministeriële kantoren en bij de CSM moest ik mij aanpassen aan andere omgevingen en werkwijzen. Ik heb met verschillende teams kennisgemaakt, met verschillende managers, cliënten, burgers en magistraten samengewerkt. Elke ervaring bracht iets nieuws met zich mee en zorgde ervoor dat ik een bredere en meer diverse kijk kreeg op juridische zaken en op het functioneren van de publieke en private sector.

Als er iets is dat mijn reis kenmerkt, dan is het wel veerkracht en het vermogen om te overwinnen. De verschillende ervaringen waren uitdagend, maar ze brachten ook een enorme persoonlijke en professionele groei met zich mee.

Wat was het beste advies dat u tijdens uw carrière hebt gekregen?

Ik denk nog steeds terug aan een advies dat ik kreeg toen ik nog federatief basketbal speelde. Een coach zei tegen me voor een belangrijke wedstrijd: "Zie morgen als de volgende goal die je moet scoren. Maak je geen zorgen over de goals die je hebt gemist en blijf niet hangen in de goals die je al hebt gescoord."

Ik pas dit toe op mijn professionele leven: elke dag is een nieuwe kans, ik leer van mijn fouten, maar ik blijf niet in het verleden hangen en laat me niet meeslepen door prestaties.